Co otrzymujemy z roślin? Weźmy to do kosmetyków!

O tym, czy jakaś roślina jest przydatna dla nas ludzi decyduje zawartość składników odżywczych i substancji, które przyczyniają się do poprawy naszego zdrowia. Każda roślina ma swoją unikatową budowę i skład chemiczny. My ludzie możemy, a nawet powinniśmy z tego korzystać.

To jest trochę tak, że odnajdujesz nie tylko przyjemność w jedzeniu niektórych potraw, ale nagle okazuje się, że ta konkretna roślina ma dobroczynny wpływ na twoje zdrowie. Niejednokrotnie naprawia uszkodzenia wywołane toksynami, substancjami nieznanymi dla naszego organizmu, stresem oksydacyjnym, promieniowaniem UV, toksynami z organizmów zwierzęcych, niewłaściwą dietą, ogólnym stresem, który zaburza funkcjonowanie wielu procesów w naszych ciałach.

Niektóre rośliny wyciszają, inne oczyszczają wątrobę, jeszcze inne naprawiają wzrok, aby dać pole do popisu tym, które leczą skaleczenia, złamania. Z mniej poważnych rzeczy też możesz się wyleczyć, bo na przykład witamina E może wyleczyć przebarwienia, które powstały z powodu jej niedoboru.

Te składniki, zawarte w ziołach to między innymi:

🌱 białka: podstawowy element budulcowy komórek. Białka zbudowane są z aminokwasów. Aż 9 z nich (a u dzieci 10) nie jest syntetyzowany przez człowieka i musi zostać dostarczonych z zewnątrz.

Ciekawostka: najwłaściwszy zestaw aminokwasów zawierają orzechy! Czyli kulki mocy bogate w orzechy są tu super rozwiązaniem pozwalającym na przemycenie dzieciom tych niezbędnych aminokwasów.

Kulki mocy, przepis:

pół szklanki różnorodnych orzechów + pół szklanki płatków owsianych, trochę wiórków kokosowych i migdałów, ziarna słonecznika. Zmiel (malakser, thermomix, maszynka do mielenia).

Dodaj namoczone przez godzinę i odcedzone daktyle lub morele 0,5 -1 szklanka. Zmiksuj ponownie. Zrób kulki i obtocz je we wiórkach kokosowych lub kakao.

Baw się składnikami, nie masz czegoś pomiń i dodaj coś innego. Najważniejsze, aby znalazły się tu orzechy i coś, co nada konsystencję umożliwiającą lepienie kulek. Może to być na przykład ugotowana soczewica lub kasza jaglana.

Smacznego! Dzieci i dorośli je kochają ♥

🌱 węglowodany: cukry. Energia i budulec komórek. Występują we wszystkich roślinach jako monosacharydy (cukry proste), oligosacharydy (złożone z 2-10 cząsteczek cukrów prostych) oraz polisacharydy (więcej niż 10 cząsteczek cukrów prostych)

Ciekawostka: polisacharydy nie są trawione aż do momentu przejścia do jelit. Tam odżywiają nasz mikrobiom (bakterie jelitowe). Warto je jeść codziennie. Należą do nich: skrobia, inulina, celuoza/hemiceluloza/lignina= błonnik pokarmowy, pektyny. Inulina występuje głównie w bulwach, korzeniach i niektórych nasionach – bogate źródło to cykoria oraz topinambur.

🌱 tłuszcze: źródło energii, do budowy np. błon komórkowych, niezbędne w procesach syntezy np. hormonów sterydowych, zapobiegają rozwojowi procesów miażdżycowych Nasz organizm potrzebuje dostawy Niezbędnych Nienasyconych Kwasów Tłuszczowych każdego jednego dnia. Sam i h bowiem nie wytwarza. Jeśli dostarczymy mu na przykład olej z kwasami Alfa-linolenowymi, to jest w stanie wyprodukować z nich wszystkie inne niezbędne NNKT. Więcej o roli kwasów tłuszczowych w prawidłowym fukncjonowaniu organizmu i wpływu tegoż na stan skóry przeczytasz w tym artykule: LINK

Ciekawostka: sok z owoców rokitnika zawiera aż do 14% tłuszczów, w tym około 20-35% kwasów tłuszczowych alfa-linolenowych. Warto pic go nie tylko z uwagi na tłuszcze. Zawiera aż 14 witamin. I wiele wiele więcej.

🌱 glikozydy: pochodne cukrów zbudowane z części cukrowej oraz aglikonowej. Na przykład glikozydy kumarynowe z Marzenki wonnej działają rozkurczowo i korzystnie na ośrodkowy układ nerwowy. Glikozydy to tez saponiny !

Ciekawostka: saponinowe rośliny nie tylko wykorzystasz do prania, szamponu czy kremu, rozcieńczysz w nich olejki eteryczne, ale również mają one właściwości lecznicze. Na przykład kora drzewa sarsaparilla – wypijany napar uwalnia organizm z toksyn. Napar z catalpy działa immunoprotekcyjnie. Korzeń Lukrecji wycisza pobudzone nerwy.

🌱 alkaloidy: grupa zasadowych substancji zawierających w składzie azot pochodzący z aminokwasów. Chronią roślinę przed naturalnymi wrogami, kumulują się w tych częściach rośliny, które są narażone na ataki zwierząt. Zwykle wykazują również trujące działanie na organizm człowieka.

Ciekawostka: Mimo, iż nie powinno się ich stosować na własną rękę, to odpowiednio zastosowane są zbawieniem w niejednej chorobie. Przykładem zastosowania alkaloidów w lekarstwach jest atropina pozyskiwana dawniej z pokrzyku wilczej jagody, która jak wiemy jest trująca. Czy psianka słodkogórz – cudowna roślina wykorzystywana w kosmetykach. Jednak niejadalna i powodująca silne zatrucia po spożyciu nawet niewielkiej ilości.

Inne powszechnie znane alkaloidy, które uratowały niejedno życie to morfina czy chinina. Najbardziej znane alkaloidy przez wszystkich ludzi to kofeina i nikotyna 🙂

🌱 taniny: (garbniki) nadają roślinom intensywnie cierpki i/lub gorzki smak. Chronią rośliny przed patogenami i przed byciem zjedzonymi 😉 Stosowane wewnętrznie działają przeciwzapalnie. Źródło garbników: kora dębu, owoce dzikiej gruszy, borówki, liście malin czy poziomek, hyzop, szałwia i wiele innych.

Ciekawostka: wyciągów z roślin garbnikowych używa się do zabezpieczania maceratów roślinnych przed zepsuciem, również jako konserwantów w kosmetykach z fazą wodną.

🌱 flawonoidy (związki flawonowe): grupa organicznych związków chemicznych występujących w roślinach, spełniających funkcję barwników, przeciwutleniaczy oraz chroniących roślinę przed atakami grzybów, insektów. Nadają roślinom kolory żółty i pomarańczowy.

Ciekawostka: flawonoidy to aż 7000 różnych związków flawonowych, dzielą się na: flawony, flawonole, flawanony, flawanole, izoflawony, antocyjany, chalkony, aurony, flawonolignany oraz procyjanidyny.

Występują szczególnie w cytrusach i roślinach strączkowych oraz pomidorach, papryce, brokułach. Zioła zawierające najwięcej flawonoidów, to jasnota biała, arnika górska, fiołek trójbarwny, skrzyp polny. Chronią organizm człowieka przed stresem oksydacyjnym oraz działają antynowotworowo, działają przeciwzapalnie i przeciwalergicznie.

🌱 olejki eteryczne: są to mieszaniny ciekłych (z reguły lotnych) substancji zapachowych. Ich synteza i przechowywanie następuje w specjalnych, wydzielniczych komórkach rośliny. Zlokalizowane są one różnie: czasami w owocach i korzeniach (baldaszkowate), w kłączach u kosaćcowatych, w liściach i kwiatach u jasnowatych. Dzięki olejkom eterycznym rośliny skuteczniej zwabiają owady zapylające. Osłabiają inne rośliny znajdujące się w pobliżu, czy zniechęcają przed byciem zjedzonymi.

Pod względem składu olejek jest mieszaniną rozmaitych związków chemicznych, jak ketony, aldehydy, alkohole, estry, laktony, terpeny, oraz innych związków.

Sposoby pozyskiwania olejków eterycznych:

• destylacja parą wodną – większość olejków eterycznych pozyskiwana jest tą techniką

• tłoczenie na zimno – cytrusy, ponieważ ich olejki skoncentrowane są w skórkach owoców, ten proces stosuje się głównie do pozyskiwania olejków z owoców cytrusowych

• ekstrakcja z użyciem odpowiednich rozpuszczalników otrzymuje się absoluty – na przykład do pozyskiwania wyjątkowo cennych olejków z kwiatów jaśminu

• ekstrakcja alkoholowa – gdy nie ma możliwości pozyskania olejku powyższymi technikami. W ten sposób pozyskuje się esencję wanilii, bobu tonka czy kakao

• ekstrakcja tłuszczami na zimno (enfleurage) np. wydobywanie zapachu z kwiatów bzu, jaśminu, róży poprzez rozłożenie ich na oleju kokosowym. Po zdjęciu kwiatowego wypełnienia olejki eteryczne przechodzą do nośnika, czyli do tłuszczu

Olejki eteryczne dla człowieka stanowią źródło nie tylko przyjemności węchowej, ale dają szereg leczniczych właściwości. Każda roślina posiada unikatowy zestaw zapachowy, który zmienia się nie tylko z uwagi na warunki środowiskowe, ale nawet porę dnia. Olejki eteryczne są bardzo zróżnicowanymi komponentami, które znajdują zastosowanie w aromaterapii i kosmetykach.

Produkty w sklepie z użyciem leczniczych olejków eterycznych to na przykład MUS nie z tej Ziemi z olejkiem mandarynkowym, który ma udowodnione działanie antycellulitowe. Tabliczki aromaterapeutyczne, czy olejki eteryczne zawarte w mydłach Sól: lawenda – koi, relaksuje, wycisza, Litsea Cubeba – poza przepięknym zapachem działa przeciwzapalnie i uwaga! ochronnie przeciwko nowotworom płuc, czy olejek rozmarynowy w mydle węglowym, który działa przeciwzapalnie i dodatkowo leczy stany zapalne skóry, uzupełniając działanie węgla.

🌱 kwasy organiczne: występują głównie w owocach, rzadziej w liściach.

Najbardziej popularne kwasy organiczne, to: szczawiowy, winowy, jabłkowy, cytrynowy, bursztynowy. Mają one znaczenie w lecznictwie, np. kwas sallicylowy pozyskiwany z owoców maliny działa napotnie i przeciwgorączkowo.

Ciekawostka: zawarty w jabłkach (zwłaszcza w skórce) kwas ursolowy – pentacykliczny triterpen o właściwościach przeciwnowotworowych, hamuje rozwój nowotworów.

🌱 witaminy:

witamina A [retinol] występuje w roślinach jako karoten (prowitamina A) : korzeń marchwii, owoce róży, jarzębiny, rokitnik, czerwona porzeczka, liście pokrzywy, mniszek lekarski.

witamina B1 [tiamina]: ziarna zbóż, orzechy laskowe, arachidowe, nasiona słonecznika, owoce dzikiej róży. Niszczy ją długotrwałe gotowanie. Korzystnie wpływa na system nerwowy, pracę żołądka i przemianę węglowodanów.

witamin B2 [ryboflawina]: warzywa liściowe, szczypior, owoce dzikiej róży. Jej niedobór sprzyja stanom zapalnym błony śluzowej jamy ustnej (zajady)

witamina B3 [niacyna, witamina PP, kwas nikotynowy]: kiełki zbóż, warzywa strączkowe, owoce róży. Korzystnie wpływa na system nerwowy i skórę

witamina B5 [kwas pantotenowy]: burak czerwony, fasola, ziarna zbóż, orzechy. Wspiera metabolizm.

witamina B6 [pirodyksyna]: ziarna zbóż, szpinak, kapusta, jabłka, czereśnie. Jej niedobór sprzyja zaburzeniom nerwowym i zmianom skórnym !

witamina B9 [kwas foliowy]: świeże zielone liście, nasiona roślin strączkowych. Uczestniczy w procesach krwiotwórczych oraz jest niezbędnym czynnikiem wzrostowym organizmu. Szczególnie ważna na etapie ciąży oraz dla dorastających dzieci.

witamina B12 [kobalamina] nie występuje w roślinach. Przez pewien czas sądzono, iż zawierają ją algi, ale badania tego nie potwierdziły. Produkty sojowe dla wegan i wegetarian są wzbogacane o tą witaminę. Jej niedobór przyczynia się do degeneracji osłonek mielinowych nerwów, pogarszając stan układu nerwowego. Również bierze udział w wytwarzaniu czerwonych krwinek, więc jej niedobór może prowadzić do anemii i ogólnego złego samopoczucia.

witamina C [kwas askorbinowy]: najpopularniejsza i najmniej trwała witamina zawarta w roślinach. Niszczy ją wysoka temperatura, powietrze, styczność z metalami. Aby zachować witaminę C w roślinach warto spożywać je np. z sokiem z cytryny. Największe ilości witaminy C znajdują się w owocach róży, aronii, rokitnika, czarnych porzeczkach, owoce cytrusowe, chrzan, rzeżucha, pokrzywa.

witamina D: w roślinach pod postacią D2 [ergokalcyferol] w odpowiednim nasłonecznieniu witamina ta jest produkowana w organizmie z użyciem promieniowania UV. Ponieważ żyjemy w kraju o krótkim okresie nasłonecznienia, warto ją uzupełniać. Jest bardzo słabo przyswajalna z pożywienia. Bierze udział w szeregu procesów w organizmie ludzkim! między innymi reguluje gospodarkę wapniowo-fosforową. Dodatkowo jest niezwykle ważna w procesach immunologicznych. Jej niedobory mają bardzo poważne konsekwencje dla zdrowia począwszy od osłabienia odporności przez ogólne wycieńczenie organizmu. Aktywuje w organizmie siły obronne przeciwko bakteriom, w tym bakteriom np. gruźlicy, oraz przeciwko wirusom. Jej odpowiedni poziom jest kluczowy do zachowania zdrowia.

W roślinach występuje głównie w grzybach: np. shitake, maitake, borowikach i wszelkich hodowlanych z użyciem promieni UV.

Ciekawostka: w Europie leczenie odbywa się za pomocą witaminy D3 [cholekalcyferol] pozyskiwanej ze zwierząt. W USA głównie z użyciem D2 z roślin!

witamina E [tokoferol]: głównie występuje w olejach, przeciwdziała utlenianiu witaminy A i tłuszczów, w których jest zawarta. Oddziałuje korzystnie na funkcjonowanie gruczołów płciowych. Wpływa bezpośrednio na stan błon komórkowych oraz kondycję naskórka i skóry. Chroni przed stresem oksydacyjnym. Zapobiega starzeniu się komórek.

Ciekawostka: skutki niedoboru witaminy E, to: mało elastyczna skóra, przebarwienia (plamy starcze) na skórze, zaburzenia płodności, osłabiona praca i zanik mięśni, poronienia.

W największych ilościach występuje w liściach pokrzywy, mięty, mniszka i nasturcji.

witamina K [filochinon]: ma właściwości koagulacyjne, reguluje krzepnięcie krwi. Występuje w liściach kasztanowca, owocach róży, poziomkach, zielonych pomidorach, liściach szpinaku i kapusty, awokado, brokułach, selerze. Rozpuszcza się w tłuszczach.

Skutki niedoborów: osteoporoza, wydłużające się gojenie ran, zaburzenia pracy jelit i wchłaniania substancji odżywczych do organizmu.

Ciekawostka: witamina K2 [menachinon] wytwarzana jest przez bakterie jelitowe i tą drogą dostarczana do organizmu ludzkiego. Co oznacza, że nieprawidłowa flora jelitowa = zmniejszona produkcja K2 w organizmie ludzkim.

🌱 składniki mineralne: mikro i makroelementy są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania całego organizmu. Nasz organizm ich nie produkuje, dlatego należy je dostarczyć wraz z pożywieniem. Makroelementy, to magnez, potas, chlor, sód, wapń. Mikroelementy to pierwiastki śladowe, które w dużo mniejszym stopniu, ale jednak są niezbędne dla zdrowia. Np. miedź, cynk, jod, selen, molibden, chrom. Wszystkie powyższe znajdziemy w roślinach i ziołach.

np. mangan w jeżynach, borówkach, ziarnach zbóż

Część z powyższych składników budowy roślin to naturalne antyoksydanty, niwelują wolne rodniki, które przyczyniają się do stresu oksydacyjnego, uszkadzając tkanki i organy. Więcej na ten temat przeczytasz na blogu dr Różańskiego: ANTYOKSYDANTY

Antyoksydant	Wybrany surowiec roślinny
Witamina C	owoc dzikiej róży, niedojrzałe owoce orzecha włoskiego, owoc czarnej porzeczki, owoc papryki
Witamina E	olej z kiełków kukurydzy, olej z kiełków pszenicznych, olej bawełniany, olej wiesiołkowy, olej czarnuszkowy, olej ogórecznikowy – oleje roślinne surowe, nie poddawane rafinacji!!!
Caroteny	marchew, bataty, ziele pietruszki, szpinak, sałata, buraki ćwikłowe, kwiat nagietka, dynia, kapusta włoska, morele
Likopen	pomidory, czerwony grejpfrut, owoce gruszli – Guave /Psidium/, melony
Zeaksantyna	pomidory, kukurydza, ziele fiołka trójbarwnego lub polnego, brokuły, brukselka
Luteina	ziele pokrzywy, ziele lucerny, kwiat słonecznika, kwiat aksamitek
beta-kryptoksantyna	mango, papaja, pomarańcze
Kwas ferulowy	kapusta, szpinak, kora wierzby, ziele zapaliczki – smrodzieńca – Ferula, ziele widłaków, ziele gwiazdnic, ziele bodziszków, rzęsa, ziele czartawy
Kwas kawowy	winogrona białe, oliwki, szpinak, oliwa, kwiat bzu czarnego, kwiat lipy, karczochy, ziele karczocha, ziele przymiotna, ziele bukwicy, ziele szałwii, ziele kuklika, ziele śledziennicy, borówka, ziele bodziszków
Rutyna	ziele ruty, ziele gryki, ziele wyki, ziele perełkowca, liść eukaliptusa
Luteolina	szałwia, rzęśl, sit, widłaki, oliwki, cytryny, papryka, rumianek, macierzanka, cząber, uczep, nachyłek, kosmatka, rutwica, krwawnik
Kwercetyna	cebula, ciemne winogrono, Eriodictyon californicum, gwiazdnica, wyka, perełkowiec, ziele żurawki, ziele śledziennicy, ziele czerwca, owoc migdałecznika chebułowca, ziele estragonu
Kaemferol	herbata zielona i czarna, ziele gwiazdnicy, ziele wyki, ziele żurawki, ziele śledziennicy, kwiat robinii akacjowej, ziele ubiorka, ziele srebrnika, ziele nostrzyka, ziele niecierpka, ziele kurzyśladu
Naryngina	skórka pomarańczowa i cytrynowa, grejpfruty, wyciąg z pestek grejpfrutowych
Taxifolina	kora drzew iglastych, np. sosny.
Liquiritin = likwirytyna	korzeń lukrecji
Cyjanidyna	owoc borówki, kwiat hibiskusa
Delfinidyna	kwiat malwy, owoc borówki
Galusan epikatechiny	zielona herbata, ziele żurawki, ziele pomocnika, rabarbar
Galusan epigalokatechiny	zielona herbata
Kwas galusowy	ziele żurawki, galasy, liść i kora oczaru

Wszystkie powyższe substancje można znaleźć w roślinach, czasami w różnych jej częściach, dlatego z niektórych roślin pozyskuje się na przykład nasiona i liście, a inne wykorzystywane są w całości, jeszcze inne cenione są ze względu na bulwy [topinambur, imbir, łopian].

Rośliny wykorzystuje się głównie ze względu na substancje czynne [aktywne biologicznie] i przez ten pryzmat dokonuje się ich przerabiania. Czy to destylacji olejków eterycznych, czy pozyskiwania alkaloidów [morfina z maku], garbników [dąb, szałwia] goryczy [piołun, chmiel], flawonoidów [fiołek trójbarwny], antocyjanów [róża, czarna porzeczka] czy wreszcie saponin [kasztanowiec, mydlnica, sarsaparilla].

Dzięki wielowiekowej tradycji zbierania, przerabiania i wykorzystywania ziół w życiu człowieka oraz wielu badaniom nad składem jakościowym i ilościowym dzisiaj możemy skorzystać z wiedzy kompletnej i w sposób bezpieczny pozyskiwać powyższe składniki.

Wystarczy odrobina wiedzy, ostrożności i uważności aby przemycić pod postacią naparu, nalewki, maceratu, destylatu, intraktu, zmielonego suszu roślinnego czy zwyczajnie zjadając różnorodne owoce i warzywa zachować zdrowie na całe lata. Bo zobacz na przykład na takie jabłko i jego skład. Jedno jabłko, a ile dobroczynnych właściwości!

Składnik jabłka	Zawartość w części jadalnej (jabłko surowe); wg. I. Hofmann, S. Carlsson 2008 r.
witamina A	4 ug/100 g
Witamina E	0,5 mg/100 g
witamina B1	0,04 mg/100 g
witamina B2	0,03 mg/100 g
witamina PP	0,3 mg/100 g
witamina B6	0,1 mg/100 g
witamina C	12 mg/100 g
sód	3 mg/100 g
potas	144 mg/100 g
wapń	4 mg/100 g
fosfor	6 mg/100 g
magnez	10 mg/100 g
żelazo	0,5 mg/100 g
jod	2 ug/100 g
fluor	7 ug/100 g
mangan	65 ug/100 g
miedź	100 ug/100 g
cynk	0,12 mg/100 g
selen	1-6 ug/100 g

Rośliny stanowią najcudowniejsze oręże w walce o zdrowe ciało, zdrową skórę i długowieczne zdrowie. Wystarczy po nie sięgnąć. To, co jest wyjątkowe, to fakt, że dobro z roślin można przemycić do kosmetyków. Można, a nawet trzeba, bo powyższy tekst pokazuje jak szerokie spektrum drogocennych substancji skrywają rośliny. A to jedynie pobieżny wyrywek, drobny opis właściwości i składu roślin. Wszystkie te procesy są dużo bardziej skomplikowane. Tak, jak bardzo skomplikowany jest organizm ludzki i procesy w nim zachodzące.

Jedno jest pewne, świat flory ma nam bardzo dużo do zaoferowania. Korzystajmy z tego codziennie!

Czy jest tu coś, co cię zaskoczyło?

Podoba ci się? Udostępnij 😉

Jeśli nie chcesz ominąć podobnych wpisów zapisz się do newslettera.

Przy pisaniu artykułu posiłkowałam się książką: “Zioła, naturalne lekarstwa z pól i ogrodów”, “Olejki aromatyczne w domowej apteczce” “Aromaterapia praktyczna, Beata Matuszewska”, wikipedia.pl, blog dr Różańskiego. No i moje wnioski różne 😉